„Dwie małe rączki klaszczą ,Czasami się pogłaszczą w kolanka zastukają i do nas pomachają”

 

    To , która z tych rączek okaże się dominująca określa pojęcie lateralizacji.

    Lateralizacja jest postępującym procesem, kształtuje się stopniowo wraz z wiekiem i ogólnym rozwojem ruchowym dziecka. Podczas tego procesu kształtuje się przewaga jednej strony ciała nad drugą podczas czynności ruchowych. Za określoną stronność ciała odpowiada przeciwległa półkula mózgowa.  Praworęczność zwykle ustala się około 2-3 roku życia dziecka, natomiast leworęczność w wieku ok. 3-4 lat. Ostatecznie dominacja czynności ruchowych ustala się do 6. roku, a proces lateralizacji zostaje zakończony w wieku szkolnym. 

Profesor dr. hab. Marta Bogdanowicz uważa , jeśli spotykamy się z przejawami dominowania prawej ręki ,oka i nogi ,świadczy to o dominacji lewej półkuli i jest określany terminem lateralizacji prawostronnej. I posiada swoją odwrotność ,czyli lateralizację lewostronną. W obu przypadkach mamy do czynienia z tzw. lateralizacją jednorodną ,co oznacza, że narządy ruchu i zmysłu dominują po jednej stronie osi ciała w związku z przewagą przeciw ległej półkuli mózgu.

Innym modelem jest lateralizacja niejednorodna . W ramach tego schematu istnieje lateralizacja skrzyżowana, wyrażana przewagą czynnościową narządów ruchu i zmysłu, lecz nie po tej samej stronie, a po obu stronach ciała. Możemy więc mieć do czynienia z dzieckiem praworęcznym i lewoocznym oraz prawonożnym lub z przypadkiem innego wariantu dominacji badanych narządów  zmysłu i ruchu. Model lateralizacji niejednorodnej obejmuje też lateralizację nie ustaloną, inaczej słabą. Występuje ona w przypadku braku dominacji poszczególnych narządów ruchu i zmysłu np. w postaci oburęczności i obunożności. Stan ten świadczy o niewykształceniu się dominacji jednej z półkul. Dzieci o takim modelu lateralizacji zazwyczaj mają duże trudności w opanowaniu umiejętności szkolnych.

Jeżeli rodzice mają wątpliwości mogą zwrócić się o pomoc w diagnozie do psychologa ,która obejmuje ocenę lateralizacji  ale dokonuje również orientacyjnej oceny rozwoju umysłowego i sfery emocjonalnej.

Na co może zwrócić uwagę nauczyciel dokonując orientacyjnej oceny  lateralizacji dziecka:

• Ocena dominacji ręki:
• Obserwacja wykonywania przez dziecko czynności samoobsługowych (jedzenie zapinanie ) czynności manualnych (nawlekanie koralików, wrzucanie do pojemnika pisanie rysowanie ,wycinanie)
• Obserwacja dziecka w trakcie zabaw swobodnych np. gestykulacja chwytanie przedmiotów, budowanie z klocków
• zaproponowanie dziecku w formie zabawy np. na świeżym powietrzu, prostych czynności ruchowych, takich jak: rzucanie kamykiem rzucanie i chwytanie piłki
• próba obrysowania kółek według H. Spionek-polega na obwodzeniu dwóch kółek kredką: większego i mniejszego, koncentrycznie ustawionych względem siebie. Dziecko ma wykonać to zadanie raz prawą ,raz lewą  ręką w jak najkrótszym czasie i jak najdokładniej. Porównuje się poziom graficzny i czas wykonania.
• Próba rysowania domków M .Sovaka-polega na wykonaniu prostego rysunku domku na połowie arkusza czystego papieru(format A4) ręką ,którą dziecko samo wybierze. Następnie poleca się ,aby dziecko drugą ręką narysowało taki sam  rysunek na drugiej połowie kartki. Porównuje się tempo i poziom graficzny rysunku oraz sposób pracy obiema rękami.

 

• Ocena dominacji oka:
• Zaglądanie jednym okiem do kalejdoskopu , butelki
• Patrzenie przez dziurkę od klucza, dziurkę wyciętą w kartce papieru Format  A4

 

• Ocena dominacji nogi:
• Kopanie piłki. Przedmiotu
• Skakanie na jednej nodze
• Gra w klasy
• Zgniatanie -dziecko ma wyobrazić sobie palący na ziemi ogień i zgasić go przez zgniecenie nogą

 

               Najważniejszym zadaniem nauczyciela przedszkola w pracy z dziećmi leworęcznymi , a także z dziećmi z obniżoną sprawnością manualną ,jest przygotowanie ich do nauki pisania ,z uwzględnieniem specyficznych trudności jakie mogą napotkać w trakcie nabywania tych umiejętności.

Zadaniom tym powinny przyświecać następujące cele:

• Pobudzenie rozwoju ruchowego dziecka ,szczególne usprawnienie motoryki rąk
• Zachęcanie dzieci do rysowania i zajęć grafomotorycznych
• Rozwijanie percepcji wzrokowej i koordynacji wzrokowo -ruchowej
• Kształcenie orientacji w lewej i prawej stronie schematu ciała i przestrzeni
• Ustalenie dominacji jednej z rąk
• Prawidłowego uchwytu narzędzia pisarskiego
• Nawyków ruchowych związanych z postawą ciała, ułożeniem kartki ,zeszytu i przyboru podczas pisania lewą ręką.
• Nawyków ruchowych związanych z kierunkiem pisania od lewej ku prawej stronie. Kierunkiem kreślenia linii pionowych, poziomych i okręgów
• Zdolność do kontrolowania i regulowania napięcia mięśniowego podczas zajęć grafomotorycznych
• Umiejętność rozluźniania napięcia mięśniowego i odpoczynku[i]

 

Opracowała : Katarzyna Styś