Czy zabawka ma znaczenie w rozwoju dziecka przedszkolnego?

Zabawki są nieodłącznym elementem dzieciństwa, pełniąc zarówno funkcję rozrywki, jak i narzędzia do nauki. Wpływ zabawek na rozwój dziecka jest ogromny, mimo że zwykle kojarzone są jako kolorowe przedmioty dostarczające pewnej formy rozrywki.

Dzieciństwo jest okresem, w którym zabawa stanowi istotną część dnia dziecka. Jest to równocześnie czas, w którym dziecko bardzo intensywnie rozwija się i kształtuje. Rozwój ten nie byłby możliwy bez odpowiedniej stymulacji z zewnątrz.

Takim stymulantem są zabawki, które od najmłodszych lat towarzyszą maluchom, pomagając im odkrywać świat, rozwijać umiejętności i budować fundamentalne kompetencje. W czasach, w których technologia coraz bardziej staje się obecna w życiu dzieci, rola tradycyjnych zabawek jeszcze silniej zaznacza się w procesie stymulacji dziecięcego rozwoju. Choć zabawki mogą przybierać różne formy, od tradycyjnych zabawek klockowych po interaktywne gadżety elektroniczne, wszystkie mają wpływ na rozwijający się umysł i ciało dziecka.

Co jest ważne dla rozwoju dziecka?

Wiek przedszkolny jest czasem intensywnego rozwoju intelektualnego, fizycznego, emocjonalnego. Kiedy dziecko przychodzi na świat ma w swoim mózgu ponad 100 miliardów komórek nerwowych. Ważne są przede wszystkim połączenia neuronalne, które tworzą się pomiędzy komórkami w trakcie zdobywania nowych umiejętności oraz nauki nowych rzeczy. Prawidłowy rozwój dziecka powoduje, że w ciągu pierwszych 6 lat jego życia tworzą się miliony połączeń komórkowych. Odpowiednio dostosowane otoczenie oraz dobrana do wieku stymulacja dziecka przyczynia się do jego prawidłowego dorastania. Zaspokojenie potrzeb emocjonalnych również odrywa kluczową rolę w prawidłowym dojrzewaniu oraz przekłada się na umiejętności dziecka radzenia sobie z problemami. Dzieci do 3 roku życia chłoną prawie wszystko jak gąbka, co sprawia, zarówno wpływ otoczenia, rodziny, emocji, jaki i zabawek na rozwój dziecka jest ogromny.

Wpływ zabawek na rozwój dziecka

Zabawki to nie tylko źródło rozrywki, ale także potężne narzędzie wspierające rozwój fizyczny, emocjonalny, intelektualny i społeczny maluchów. W procesie odkrywania świata i zdobywania nowych umiejętności zabawki pełnią istotną funkcję, wpływając na kształtowanie osobowości i rozwijanie potencjału dzieci. W dostosowaniu zabawki do potrzeb i możliwości dziecka na pewno pomocny jest wiek dziecka, jednak nie powinno się zapomnieć o jego indywidualnych predyspozycjach.

• Zabawki sensoryczne czy układanki, pomagają w rozwoju umiejętności motorycznych. Maluchy uczą się chwytać, przekręcać, przesuwać i ćwiczyć koordynację ruchową, co jest niezwykle ważne w procesie nauki chodzenia, biegania i ogólnego rozwijania zdolności fizycznych.
• Zabawki edukacyjne, takie jak puzzle, klocki czy gry logiczne, pobudzają myślenie i rozwijają umiejętności rozwiązywania problemów ,w naturalny sposób wprowadzą dziecko w świat geometrii, wyobraźni przestrzennej, w klasyfikowanie, grupowanie, dodawanie i odejmowanie. Dzieci uczą się koncentracji uwagi i planowania działania jak też rozpoznawania kształtów, kolorów, liczb i liter, co stanowi podstawę dalszej nauki.
• Zabawki artystyczne, takie jak kredki, farby i plastelina, pozwalają dzieciom wyrażać swoje emocje i wyobraźnię. To ważne narzędzia do budowania pewności siebie, rozwijania kreatywności i uczenia się radzenia sobie z własnymi uczuciami. Ponadto Zabawy z masą solną, malowanie, zapinanie guzików, wycinanie, wydzieranie, origami, manipulowanie piaskiem, wodą, kaszą, ryżem, nawlekanie igły, mieszanie barw doskonale rewelacyjnie wpłyną na rozwój percepcji wzrokowej, manualnej i koordynację ręka – oko.
• Zabawki, które pozwalają dzieciom tworzyć, jak zestawy do budowania czy zestawy do tworzenia różnych rzeczy, rozwijają kreatywność i pomagają w odkrywaniu własnych zainteresowań.
• Zabawki recepcyjne (np. książeczki) – czytanie książek, oglądanie obrazków, słuchanie opowiadań świetnie się sprawdza, jako zabawy wyciszające dziecko po ciężkim dniu. Przedszkolaki uwielbiają oglądać książeczki, odnajdywać na obrazkach elementy, zapamiętywać wierszyki. Sprzyja to polepszeniu skupienia i koncentracji.

 

Przy tak dużej ilości i dostępności zabawek w sklepach przedszkolak zawsze znajdzie coś dla siebie tym bardziej zaskakujący jest fakt, że „ich ulubionymi zabawkami są drewniane klocki, płachetki materiałów, oheblowane kawałki drewna, szyszki, muszelki, kasztany i wszelkie materiały naturalne zgromadzone w sali. Materiały, z których można tworzyć – budować, przebudowywać, rozbudowywać… a potem demontować, by następnym razem zbudować jeszcze raz, ale już inaczej.”

Ile zabawek potrzebuje dziecko?

Tak jak istotnym jest odpowiedni dobór zabawek, tak równie nieobojętną jest ich ilość. Należy pamiętać, że zarówno brak odpowiedniej stymulacji, jak i nadmiar bodźców, nie są niczym dobrym i mogą mieć negatywny wpływ na rozwój dziecka. Zabawka edukacyjna jak każda inna rzecz w nadmiarze może prowadzić „do dezintegracji i przebodźcowania, dostarczając dziecku zbyt wielu doznań i „atrakcji” a w konsekwencji powodować trudności poznawcze. Zabawki, które są zbyt głośne, świecące czy interaktywne, mogą odwracać uwagę dziecka od opiekuna i utrudniać interakcje społeczne.

O ile jesteśmy w stanie kontrolować, ile sami kupujemy zabawek dzieciom, tak problem pojawia się wtedy, kiedy do akcji wkracza rodzina. Spontaniczne prezenty w postaci pluszowych misiów, klocków, lalek i wielu innych często zalegają na półkach dzieci, zbierając przy tym kurz i będąc niezauważalnymi przez miesiące.

Naukowcy z Uniwersytetu Toledo w Ohio postanowili sprawdzić, ile tak naprawdę zabawek potrzebuje dziecko. Wpływ zabawek na rozwój dziecka jest ogromny, nie zawsze w pozytywnym tego stwierdzenia znaczeniu. Z badań wynikło, że na prawidłowy rozwój malucha oraz na jakość zabawy wśród dzieci przekłada się mniejsza liczba zabawek. W grupie dzieci, w której było ich mniej, zauważono wzrost kreatywności, w postaci wymyślania większość liczby interakcji z daną zabawką. Danie dzieciom kilkunastu zabawek przyniosło odwrotny efekt – dzieci były rozkojarzone i w bardzo krótkim czasie zmieniało się ich zainteresowanie dotyczące przedmiotów. Przerzucały one uwagę z jednej zabawki na drugą, co zmniejszało ich skupienie. Badania te dotyczyły dzieci w wieku od 18 do 30 miesięcy życia, co pokazuje, że nie liczy się ilość zabawek, ale przede wszystkim sposób, w jaki stymulują one dziecko.

Jakich zabawek nie kupować dzieciom?

Wybierając dla dzieci zabawki, warto wziąć pod uwagę różne możliwości, aby zapewnić im bezpieczną i rozwijającą zabawę. Istnieją jednak pewne kategorie zabawek, które należy omijać, ze względu na potencjalne zagrożenia dla zdrowia i dobrostanu dzieci. Oto kilka przykładów zabawek, które warto unikać:

• zabawki niedostosowane do wieku – Ważne jest, aby zabawki były odpowiednie do wieku dziecka i jego zainteresowań. Oznaczenie wiekowe na opakowaniach nie zawsze idzie w parze z zainteresowaniem, ważne jest jednak w przypadku bezpieczeństwa dzieci. Dla maluchów w wieku kilku, kilkunastu miesięcy zabawki przeznaczone dla dzieci w wieku 5 lat mogą być nieodpowiednie ze względu na małe elementy, które dziecko bez problemu może wziąć do buzi i nieopatrznie połknąć.
• zabawki nieodpowiednie do etapu rozwoju – wiedząc, w jaki sposób rozwija się dziecko, powinniśmy także dostosować zabawki tak, aby mogło rozwijać się ono prawidłowo. Branie pod uwagę rozwój chwytu, wybór dominującej strony dziecka, rozwijanie inteligencji, słuchu i wielu innych ma ogromne znacznie.
• zabawki wykonane ze szkodliwych materiałów — zawsze sprawdzaj etykiety i upewnij się, że zabawki nie zawierają szkodliwych substancji chemicznych, takich jak ołów, ftalany czy bisfenol A. Dzieci często wkładają zabawki do ust, dlatego ważne jest, aby były one bezpieczne w kontakcie z ciałem.
• zabawki zbierające kurz i roztocza – na pierwszy ogień powinny iść wszystkie pluszowe misie, choć każdy wie, jak trudno odmówić ich dziecku. Warto więc zaopatrzyć się w pluszaki, które w sklepach zapakowane są hermetycznie i składają się w nieszkodliwych dla malucha materiałów. Misie należy również regularnie prać oraz dezynfekować, aby nie zaszkodzić biorącemu do buzi wszystkiego, co popadnie maluchowi.

Podsumowując zabawki to nie tylko źródło radości i rozrywki dla dzieci, ale także narzędzie, które kształtuje ich przyszłość. Wybór odpowiednich zabawek i ich właściwe wykorzystanie może mieć pozytywny wpływ na całościowy rozwój dziecka, a także jego przyszłe sukcesy. Warto więc przemyśleć, w jaki sposób jako rodzice i opiekunowie możemy świadomie wybierać zabawki, aby wspierać rozwój dziecka.

Literatura:

1. Broda-Bajak, „Dobra” zabawka, czyli …jaka?, Bliżej Przedszkola nr 11/2010, s. 61
2. Bilewicz-Kuźnia [red.], Zabawa i zabawka…, s. 270

www.mustela.pl/mustela-blog/wplyw-zabawek-na-rozwoj-dziecka

Agnieszka Zawadzka-Piasek

Magdalena Kołodziej